Özgür İrade Sorgulanıyor! Kararlarımızı Bilinçsizce Mi Veriyoruz?

Stanford Üniversitesi'nde görev yapan nörobiyolog Robert Sapolsky, 40 yılı aşkın süredir insan ve primatların davranışlarını inceleyerek özgür iradenin gerçekte bir yanılsama olabileceği tezini ileri sürdü. Sapolsky, son kitabı "Determined: Life Without Free Will" (Önceden Belirlenmiş: Özgür İrade Olmadan Yaşam) ile özgür iradenin varlığını sorguluyor ve bu iddiayı destekleyen temel argümanları çürütüyor.

Özgür İrade Nedir?

Özgür irade, bir kişinin kendi seçimlerini bağımsız olarak yapabilme yeteneği olarak tanımlanır. İnsanlar genellikle özgür iradeleri sayesinde eylemlerinden sorumlu olduklarını düşünürler.

Sapolsky'nin Görüşü

Ancak Sapolsky, özgür iradenin bir yanılsama olduğunu savunuyor. Ona göre, tüm insan eylemleri biyolojik faktörlere, yetiştirilme tarzına ve çevresel koşullara bağlıdır. Sapolsky, "Her canlı organizma gibi biz de yalnızca biyolojik makineyiz" diyor.

Sapolsky, insanların kararlarının bile önceden belirlendiğini iddia ediyor. Örneğin, bir kişinin belirli bir koku karşısında nasıl tepki vereceği, genetik yapısı, koku alma reseptörlerini programlayan genetik faktörler ve yetiştirilme sürecine bağlı olarak belirleniyor.

İnsanın Sorumluluğu

Sapolsky'ye göre, insanlar sadece mekanik anlamda sorumluluk alabilirler. Bu, ahlaki kararlar da dahil olmak üzere tüm eylemleri kapsar. Ancak bu görüş, ahlaki sorumluluğun varlığını sorgulayan birçok tartışmayı beraberinde getiriyor.

Eleştiri ve Farklı Görüşler

Sapolsky'nin görüşleri eleştiriye tabi tutulmuş durumda. Sinirbilimci Peter U. Tse, Sapolsky'yi "zeki ama hatalı" olarak nitelendirdi. Tse'ye göre, Sapolsky'nin deterministik yaklaşımı, psikolojik acıların ve umutsuzluğun artmasına neden olabilir.

Bilinç Nedir?

Sapolsky'nin özgür irade ve bilinç üzerine görüşleri, nöroloji ve sinirbilim camiasında giderek daha fazla kabul görüyor. Benzer bir teoriyi savunan Boston Üniversitesi'nden nöroloji profesörü Andrew Budson ve ekibi, bilincin bilinçsiz bir hafıza sistemi olduğunu öne sürdüler. Buna göre, insanlar kararlarını bilinçsizce alırlar ve sonrasında bilinçleri bu kararları hatırlar.

Kaynak: INDEPENDENT TÜRKÇE