Kentsel dönüşüm ile birlikte dönüşen değerler serisi

Kent ve dönüşüm kavramlarının kendi içinde ayrı ayrı birçok tanımlamaya müsait geniş ve esnek birer kavram olmaları, kentsel dönüşüm kavramının tanımlanması noktasına gelince çapını iyice büyüten ve belirli bir kalıp içinde değerlendiremeyeceğimiz bir genişliğe ulaşıyor. Bu konuyu derli toplu değerlendirme çabası da aslında yetersiz bir sonuç ya da net olmayan önermeler getirmemize sebep oluyor. Bu kavramı “değerler” üzerinden değerlendirmeye niyetlenince, bunu bir seri halinde, her seferinde dokunduğu farklı bir “değeri” yazarak irdelemek gerektiği sonucuna varıyor insan. Bu sebeple bu yazımı bu serinin açılış yazısı olarak ele almanızı dilerim.

Aristo, çok net ve temiz bir tanımla kenti insanların iyi yaşam sürmek için toplandıkları veya yaşadıkları mekânlar olarak tanımlamıştır.

Kentbilim Terimleri Sözlüğü'nde kent, toplumun sürekli bir değişim ve gelişim içinde olduğu, bireylerin barınma, dinlenme, eğlenme gibi gereksinimlerinin karşılandığı, tarımsal uğraşın olmadığı, nüfusun köylere göre daha yoğun olduğu, küçük komşuluk ilişkilerin olduğu yerleşim yeri olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda verilen tanımlar doğrultusunda kısaca kent; belirli bir nüfus yoğunluğuna sahip, sanayi ve ticaretin geliştiği, geleneksel ilişkiler yerine bireysel ilişkilerin ön planda olduğu, tarım dışı ekonomik faaliyetlerin yapıldığı, iş bölümü, uzmanlaşma ve örgütlenmesinin belirleyici unsur olarak ön plana çıktığı yerleşim birimi olarak tanımlanabilir.

Dönüşüm kavramını ise yine çok net bir mantıkla, Türk Dil Kurumu, şöyle tanımlıyor. “Olduğundan başka bir biçime girme, başka bir durum alma, tahavvül, inkılap, şekil değiştirme”.

En kısa ifade ile bu tanımdan yola çıkarak kentsel dönüşüm kavramını; kentsel alanların içinde bulundukları durumdan başka bir duruma geçmesi veya şekil değiştirmesi olarak tanımlayabiliriz. Kentsel dönüşüm: Kentsel yenilenme, dönüşüm, iyileştirme, yeniden gelişim gibi birçok sözcüğün bir araya geldiği, kentsel alanın iyileştirilmesini veya kentin fiziksel anlamda yeniden gelişim sürecini ifade ediyor.

Yukarıda veriler doğrultusunda kentsel dönüşüm kavramından, bir kentin sosyal, ekonomik, fiziksel ve çevresel yönlerinde önemli iyileştirmeleri sağlaması, kente canlılık kazandırması, dönüşüme etki eden alanlarda yaşam kalitesini artırması, kentsel yaşam kalitesini geliştirmesi, kentsel yenilenmenin gözlemlenmesi, altyapı eksikliklerinin giderilmesi, daha güvenli ve sağlıklı kent alanlarının oluşturulması, dinlenme, eğitim, sağlık, konut, rehabilitasyon, kentsel ekosistemin korunması, onarılması ve tarihî mekânların restorasyonu gibi kentin farklı yönlerine iyileştirmeleri sağlaması beklememiz gerekiyor. Tüm bu tanımlar silsilesi ışığında konuyu toparlarsak kentsel dönüşüm ihtiyacı nasıl hasıl oldu sorusunun cevabını da şöyle verebiliriz. Hızla ve plansızca oluşan yeni yerleşim alanları, ilerleyen dönemlerde geliştirilmesi gerekli çöküntü alanları haline dönüşmeye başlamış ve işte tam da bu noktada kentsel dönüşüm modeli devreye girmiş ve sorunlara çözüm önerileri sunmayı hedeflemiştir.

Kentsel dönüşüm kavramının her yerinde geçen kentsel yaşam kalitesi nedir dersek; bireyin fiziksel, toplumsal, çevresel, psikolojik olarak kendini iyi hissetmesi ve kenti kent yapan ögelerin oluşturduğu yaşam biçimi olarak ifade edilebilmektedir. (Aslında yaşam kalitesi kavramını, farklı bileşenlerin bir araya gelmesi sonucu oluşan, farklı disiplinlere göre değişik bağlamlarda ele alınabilen, evrensel bir tanımının olmadığı bir kavram olarak ifade edilebilen büyük bir düşünce balonudur da demeden geçemiyorum ne yazık ki!)

Genel olarak bakıldığında kentsel alanlar hem dinamik hem de karmaşık sistemleri bünyesinde barındırmaktadır. Nitekim kentsel alanlar toplumsal, çevresel, ideolojik, siyasi ve hatta fiziksel etmenlerin etkisi altında değişim gösterebilmektedir. Bunun yanı sıra kentsel alanlarda meydana gelen değişim, kimi zaman o alandaki kentin yaşam kalitesini artırıcı yönde etkiye sahipken kimi zaman da kentte fiziksel, toplumsal veya ekonomik bir bozulmaya yol açmaktadır!

Yazıma burada bir ara verip devam eden yazım sürecimde bu beş başlığı ayrı ayrı değerlendirmek niyetim ile şimdilik iyi haftalar diliyorum.